Is levenslang in Nederland ook écht levenslang?
Onlangs was de uitspraak in de grootste moordzaak die Twente ooit gekend heeft. In november 2018 werden vier mannen op klaarlichte dag van dichtbij door het hoofd geschoten in een growshop aan de Van Leeuwenhoekstraat in Enschede. Camil A. en zijn twee zoons zijn daarvoor nu tot levenslange gevangenisstraffen veroordeeld door de rechtbank te Almelo. Dat brengt mij op een onderwerp waar ik wel eens vragen over krijg en ook regelmatig over in de media lees, namelijk dat levenslang in Nederland nooit écht levenslang is. Vaak hoor je opmerkingen als: ‘met een paar jaar staan ze weer op straat’. Dat beeld klopt niet en wil ik graag nuanceren. Je leest erover in mijn nieuwe blog.
Koelbloedig en doelgericht gehandeld
Een levenslange gevangenisstraf is de zwaarste straf die rechters in Nederland kunnen opleggen. De meeste mensen die levenslang krijgen hebben meerdere levensdelicten (moord, doodslag) op hun geweten. Zo ook Camil A. en zijn zoons die volgens de rechters de bewuste dag in 2018 koelbloedig en doelgericht hebben gehandeld. Overigens mogen de veroordeelden nog wel in hoger beroep gaan. Maar het is niet zo dat mensen die tot levenslang veroordeeld zijn na een paar jaar ‘zomaar’ weer op straat staan.
Herziening of herbeoordeling
In principe is levenslang in Nederland ook daadwerkelijk levenslang. Er zijn maar twee manieren om eerder vrij te komen. De eerste is via een herziening, wanneer een veroordeelde bij nader inzien toch onschuldig wordt bevonden. De tweede manier is via een herbeoordeling. Als een gevangene 25 jaar in detentie heeft gezeten, geven juristen en gedragswetenschappers van het Adviescollege Levenslanggestraften advies aan de Minister voor Rechtsbescherming of een veroordeelde kan beginnen met activiteiten die gericht zijn op een mogelijke terugkeer in de samenleving.
Daarbij wordt gekeken hoe de veroordeelde zich in die 25 jaar heeft ontwikkeld, of er kans is op herhaling en hoe slachtoffers of nabestaanden er tegenover staan. Vervolgens krijgt de koning uiterlijk 2 jaar daarna een advies van de minister, het Openbaar Ministerie en de rechter die de straf heeft opgelegd. Op basis daarvan beslist de koning of hij wel of geen gratie verleent.
Levenslang is in Nederland levenslang
Zoals je ziet wordt er dus zeker niet lichtzinnig met dit soort zaken omgegaan en is de kans op vervroegde vrijlating zeker niet vanzelfsprekend. Sterker nog, Nederland is het enige land in Europa waar levenslang ook echt levenslang betekent. In ons land zitten op dit moment ongeveer 40 veroordeelden een levenslange straf uit. Dat toont dus ook wel aan dat een levenslange straf niet vaak wordt opgelegd, aangezien het dus ook levenslange consequenties voor de veroordeelde heeft. Zo blijkt maar weer dat de publieke opinie niet altijd op feiten gebaseerd is.